Een nuttig gewas
Haver is een graansoort, een 1-jarige uit de grassenfamilie. Tijdens het ontstaan van de landbouw ontdekte de jager-verzamelaars dat je planten kon cultiveren als je goede grond, zonlicht en water tot je beschikking had. De samenlevingen begonnen zich op vaste plekken te vestigingen en leerden hoe je voedsel kon verbouwen in bepaalde klimaten. De eerste granen die verbouwd werden bestonden waarschijnlijk uit vroege soorten van tarwe, gerst, gierst, rijst, rogge, haver en mais. De kersverse boeren begonnen door te krijgen dat je zaden uit de gewassen opnieuw kon planten voor een volgende oogst. Door deze ontdekking ontstond er ook een selectieproces, de grootste, sterkste en lekkerste soorten werden veelvuldig opnieuw aangeplant.
Haver bevat meer voedingsstoffen dan de andere vroege landbouwgewassen en is daardoor altijd populair geweest door de jaren heen. De jager-verzamelaars zagen dat ze op 1 plek konden blijven en daar het grootste gedeelte van hun voedselbehoeftes tot hun beschikking hadden, waar ze eerst gebieden helemaal leeg plunderden en dan weer verder moesten trekken naar de volgende rijke omgeving. Het onstaan van landbouw en specifiek de landbouw van haver heeft hiermee een groot aandeel in het begin van het begrip gevestigde samenleving.
Het verbouwen en bereiden van haver gaf ook veel meer vrijheid voor de vrouwen in deze eeuwenoude volken. Kinderen kregen vaak tot hun vierde of vijfde levensjaar borstvoeding omdat de melktanden niet geschikt waren voor het eerdere dieet van vlees en vezelrijke planten. Maar havermout gaf ze een makkelijk te eten en makkelijk te verteren hapje wat voedzaam genoeg was voor een kind in de groei. Moeders hoefden dus niet meer de hele dag met het voeden van hun kinderen bezig te zijn.
Wat heeft mijn kommetje havermout met brood te maken?
De ex-jager-verzamelaars hadden pap uitgevonden door de haver te pletten en er water bij te doen. Toen dat recept geperfectioneerd was bedachten ze dat het toch wel handig zou zijn als ze hun nieuwe lievelingseten ook makkelijk mee konden nemen. Ze waren tenslotten overdag bezig op hun nieuwe akkers en dat was zwaar werk waar je honger van krijgt.
Ze begonnen een soort koeken van de haverpap te vormen en legden deze op hete stenen bij het vuur. Zo werd de haver gebakken tot een hele vroege versie van brood, zonder gist en dergelijke. Handzaam om mee te nemen en makkelijk uit het vuistje te eten.
Op ongeveer de zelfde wijze begonnen de samenlevingen op de Amerikaanse continenten met mais te experimenteren. Dit zie je ook nog steeds terug in het dagelijkse dieet, denk aan maistortilla's en corn bread.
Van ontbijt naar borreltijd....
Ook geen onbelangrijke ontdekking was dat haver gaat fermenteren als je het te lang nat laat staan. Fermentatie en eigenlijk gisting betekent dat er alcohol onstaan. Vooral gerst bleek een lekker drankje te worden als je het laat gisten. Van gewone haver zoals wij die nu kennen kun je geen bier (of whiskey of vodka) maken, want hiervoor moet de haver eerst gemout worden. Een proces wat inhoudt dat de graankorrel ontkiemt wordt door het in een warme, vochtige ruimte te bewaren. Tijdens het ontkiemen gaan de enzymen in de haver aan de slag, die zetmeel kunnen omzetten in suikers. Suikers bevorderen het gistingsproces.
Zo kun je dus de hele dag bij haver terecht voor je natje en je droogje, van bordje pap bij het ontbijt naar je broodje bij de lunch tot aan je biertje 's avonds op de bank.
Nog altijd, of weer, ontzettend populair
Tegenwoordig is havermout weer "in". Door de tientallen dieten, superfoodhypes en toonaangevende kookbloggers is het soms moeilijk om de waarheid te achterhalen over wat er nou echt goed voor je is qua voeding. Maar havermout levert al eeuwen bewijs dat het degelijk en voedzaam is en heeft verder weinig poespas nodig. De toenemende neiging naar pure voedingsmiddelen en ingredienten gaf havermout een renaissance, het is populairder dan ooit. Voor de drukke medemens is er overnight oats, de fitgirls makes shakes met haver, de coeliakie-patient geniet van glutenvrije haverkoekjes en de bewuste moeders staan 's ochtends weer havermoutpap te koken.
